Nasılız? Yazmadığım onca zaman sonra nasılız? Yani şeyi diyorum... Şeyi işte: Öğrenebildik mi be insan olmayı? Sizlere hepimizin teorik olarak bildiği, klişe bir gerçeğin hakiki yaşanılışının bilinenden ne denli öte olduğunu tasvir için buradayım bu gece, yani tam da bu yüzden... Biri vardır, tanırsın, tanımak derken ad soyad ve eser miktarda bilgi dışında büyükçe bir boşluk. Bu boşluğu doldurman gerekir elbet ama malum 21. yüzyılın popülist Türkiyesinde bunu başka türlü yapman gerekir; ona yaklaşmaktansa hakkında çıkarımda bulunursun, zira yaklaşmak yanmaktır da ondan, hepimizin gerçeği karşımızdakinin bize zarar vereceği bilgisi üzerine dizayn edilmiştir bu şiirsiz mi şuursuz mu olduğu belli olmayan dünyada, belki de dünya sandığımız kadar kötü değildir, en azından bireysel bazda.

Geçenlerde bir hadise oldu da ondan böyle konuşuyorum... Tanıdığım biriyle konuşmaya başladım, muhtemelen ilk defa falan üstelik, şaşırtıcı ama öyle. Laf döndü dolaştı birbirimizin dışarıdan nasıl göründüğüne geldi, meğer ikimiz de birbirimizi vakur, sessiz, çekingen vs vs görüyormuşuz, adi dünya işte, halbuki hiç alakası yok. Biraz da içim ısındı esasen, meğer fena insan değilmiş, sadece siyah giyindiği içinmiş belki de... Ne kadar saçma değil mi, yani belki böyle bir şey gelişmeseydi asla birbirimizin bizimle konuşmayacağı gibi bir kanaat hasıl olacaktı bilinçaltımızda, halbuki pek de farklı sayılmazmışız. İnsanlar olarak böyle ihtimallere nasıl dayandığımızı anlamlandıramıyorum, hayatımızdaki insanları tanımaktan mahrumuz, korunmak adına sert, soğuk yahut kaba maskelerimiz, içimizde belki "Sev beni!" belki de "Buradayım işte!" diyen bir biz; keşke onu dışarı çıkmaya ikna etmemize yetebilecek kadar gözle görülür merhamet olsaydı etrafımızda ama yok, ne merhamet, ne vicdan, ne sevgi... Bizse bu ortamda gerçek dost arıyoruz, gerçek sevgi arıyoruz; neyse ki bu çabamızın o kadar da boşuna olmadığını deneyimledim bu vesileyle, belli ki aradıklarımız burnumuzun dibinde bir yerlerde, er geç çıkacaklar karşımıza; kaldırım taşlarının arasından belki, belki bir rüzgar uğultusundan ama bir şekilde bize dokunacaklar, onları tanıyıp hiç bırakmamamız dileğiyle.

Açık olmak gerekiyormuş bunun için de, terslenmekten korktuğumuz o ufacık "Merhaba!"mız dilden çıktığı vakit meğer ne gerçekleri aralayabiliyormuş da işte, deneyimlemek lazımmış; belki de dokunulmazlık değil, dokunulurlukmuş asıl olan, ne kadar derineyse o kadar evla hem de. Artık ölmeden öncesi için bir isteğim daha var, yanıbaşımda olup da tanımam güzel olacak insanları tanıyamadan ölmek istemiyorum; her gün her birimizin burnunun ucundan onlarca, belki yüzlerce farklı hikaye geçiyor ve biz ise muhtemelen yalnızca tek bir sebepten -örneğin vakti zamanında biri ona içimizi açtığımızda canımızı yaktığı için- onlara dokunmadan geçiyoruz ve bir yandan da yalnızca kendimizi kandırarak inkar edebileceğimiz bir çaresizlikle dokunulmayı arzuluyoruz, yani biraz anlayış; öyle çok değil, vallahi değil, bir üzerlik otu tohumu kadar ya gelir ya gelmez, anca işte.
Anca yaşıyoruz korkarak ve nitelendirerek, bu zinciri ya biz ya karşımızdaki kıracak ki ereceğiz kurtuluşa; her zaman derim karşıdan beklemek az seven olmayı gerektirir -ki bundan nefret ederim- fakat bir o kadar da yorgun ve ürkeğimdir, tekme yiyen sokak köpeğinin uzatılan elden kaçması gibi telaşım olur hayat.

Bir başka seçenek olarak: Dokunulmayı göze almak. Çoğumuz dokunulmaz tipler değiliz, değiliz ki ben bunu kaleme alıyorum ve siz oturup okuyorsunuz; ne maddi ne fiziki ne de başka bir anlamda dokunulmaz olmadık, dokunulmazlık şuraya dursun, delinip geçilen çoğu zaman bizdik, açıkçası bunu mesele ettik de ama söyleyemedik, söylediysek de duyulmadık, kendimiz dahi duyamadık. Dokunulmazlık değil dokunulurluk isteyen o topluluğun sözcüsüyüm bu gece, dokunun hadi, belki açılır yapraklarım, belki dikenden başka şeylerim de vardır ha? Vardır vardır, hepimizin vardır; o yüzden bana dokunmasanız da izin verin size, kalbinize, en derininize yumuşakça dokunup sizi anlamama, hissetmeme ey insanlık! Kelin merhemi vardır bakarsın, size saklamıştır ve insanlık anlamlanır.

1. İletişim fakültesi kazanılacak
2. Bölümde dereceye girmeye çalışılacak
3. Okurken devamlı mesleki gelişime özen gösterilecek
4. Festivaller takip edilip kısalar çekilecek ve para ödülü gelmesi halinde, gelirin büyük kısmı bağışlanacak, kalanı ise şirket için birikecek
5. Staj vs. için Nuri Bilge gibi isimlerin peşinden uzunca, pes etmeden koşulacak
6. (İnsiyatif) Mezun olunur olunmaz Varsanı'nın yarım kalan senaryosu tamamlanacak ve çekilmeye başlanacak, olası festival vs. gelirleri de yine şirket için birikecek
7. İstihdam sağlanabildiği takdirde yapılan ilk film lösemiyi anlatacak ve gelirler Lösev'e gidecek
8. Anadolu'da turlara çıkılacak, ihtiyaç sahibi yerlere yardım toplanılarak ulaştırılacak, her ilde bir çocuk mutlu edilip fotoğrafı çekilecek ve bu fotoğraflardan oluşan bir sergi düzenlenecek, sergi gelirleri ise burs olarak annesiz-babasız çocuklara verilecek
9. The DagART ekibi inşa edilecek, tasarım, görüntü ve ses kayıt üzerine her türlü iş yapılacak.
10. Çeşitli özel işlerde (örneğin vakıflar için çekilecek film, reklam, yapılacak sergi...) gönüllü çalışılacak.
11. Sektörde söz sahibi bir yönetmen, senarist ve görüntü yönetmeni olunacak, sektörün ustalarının yanında/birlikte çalışılacak, nihayetinde ise mutlu olunacak

Gelelim tam bir efsaneye, Demirkubuz bu defa kendi çalıp kendi oynuyor ve bizi uyuz ederek bir şeyler anlatmaya da dünden razı gibi görünüyor. Ahmet'ten daha filmin ilk saniyelerinde iğreniyoruz, Ahmet karısını aldatan bir adam; derken yine aynı saniyeler içinde muazzam bir duygu geçişi yaşıyoruz, zira Ahmet'ten haber alamayan karısı ve kızı o gece ölüyor. Onlara üzülüyoruz ama Ahmet'e kızgınlığımız gittikçe artıyor, vurdumduymazlığın gözüne vuruyor, film boyunca "Böyle bir adam olabilir mi ya?!" modunda sabit kalıyoruz deyim yerindeyse.

Ahmet akademisyen, kültürlü, Genç Werther'in Acıları falan okuyor, saygın bir adam; o sevilip sayıldıkça biz uyuz oluyoruz, bizim vicdan sızlamamız bir an olsun eksilmiyor, sürekli başkalarıyla, üstelik onların da ağzına tükürecek kadar bir kibirle! Demirkubuz'un sert realizminin göstergesi nü sahneler ise nefretimizi neredeyse gerçeğe dönüştürüyor; gerçi bu hususta kendisinin surat yapısının da büyük payı olduğu kesin, biraz gülebil be adam.
Tam Ahmet'ten ümidi kesiyoruz, bu vurdumduymaz böyle bok yoluna kadar gider diyoruz ama o da ne? Ahmet yardımcının çocuğuna forma hediye ediyor, karısıyla kızının videosunu seyrediyor, gece ufaktan göz yaşı akıtıyor... Allah Allah diyoruz ve göz kırpmamaya devam ediyoruz.

Bulantı tam anlamıyla ismi ile müsemma bir film, midemizi bulandırıyor ama... Amalarla devam ediyoruz izlemeye. Bir yerden sonra Yeraltı'nın tekrarı haline geliyor fakat hala izlenilesi, zannedersem bu noktada ise tamamen Zeki Demirkubuz'un ne istediğini bilmesi etkili. Ufak bir nöbet ile belki tehlikeye girdiğinin, hatta hayatın kısalığının ve yaptığı saçmalıkların ağırdan ağırdan farkına varan Ahmet halen burnundan kıl aldırmamaya niyetliyken ufak ufak, yavaş yavaş kendi içine yenik düşüyor ve işte bu görülmeye değer. İnsanın egosunu, vurdumduymazlığını ve benzeri pek çok durumu son dozda ama sakin sakin, derin derin işleyerek anlatan bu filmin selam çakmaması ise elbette ki olanaksız. Gözlerimiz son sahnede bütünleşiyor, elektrik kesintisi, mum ışığı, bu sanki Winter Sleep'ten tanıdık geliyor. Peki Demirkubuz neden hem Yeraltı hem Bulantı'nın sonunda aynı kompozisyonu kullanıyor?

Sanki Ahmet Haşim'in "Acılar gece çözülür." sözünü çokça düşünmüş gibi Muharrem'in de Ahmet'in de kırılma noktaları karanlıkta, her şeyin sessiz ve salt öylece durduğu bir anda, varlık, yokluk ve yok oluşun esrarengiz ahenginde, en dipteki, en az kalmış, yok olmaya yüz tutmuş duyguların bile ağırdan yükseldiği o vakitlerde. Soluk alış verişlerini duyuyoruz, hatta böyle başlayıp bitene kadar sıkça devam ediyor, peki bu nefes almak mevzusu devamlılığın verdiği azabı mı müjdeliyor bize yoksa yaşayan herkesin ikinci bir şansının olduğunu mu? Cevap: Hiçbiri. Bulantı'da duyduğumuz nefes ve ıslık sesleri artık yaklaşan vicdanın ta kendisi. "Acaba bunu da yapar mı, bu kadına da mı?" diye bile düşünebilecek boyuta geldiğimiz, artık Ahmet'ten gelecek herhangi davranışı yadırgayamayacak kadar savunmasız olup, celallenmekle acımak arasında kaldığımız sessiz fakat gerilimli bir anda Demirkubuz salıveriyor bizi, Ahmet'in gözyaşlarıyla. Düne kadar Ahmet'e karşı her kötü hissi besleyebilen kendimiz, Ahmet ağlayınca nasıl Ahmet ile rahatlar hale geldiğimizi sorgular oluyoruz ve işte filmin anahtarı da bu: Zira biz Ahmet'e kızarken dahi onunla empati yapmaktaydık fakat başlarda hiç de kendine kızdığını belli etmiyordu, işte realizm de burada başlıyor. Ahmet'ten kendimize döndük, şöyle uzunca baktık, ıslık sesleri yükselirken dedik ki:Ben Ahmet denen kötü bir adamı anlıyorum.

Bunu söylediğimiz için kendimize kızmadık çünkü kötü olduğunu bildiğimiz hatta kötü hisler beslediğimiz birini anlayabilmenin hayretine düşmekle meşguldük, işte sinemada ters köşe böyle yapılır diyerek yiğide hakkını vermekten yana bitiriyorum bu değerlendirmeyi ben. Son bir söz de söylemeyi ihmal etmiyorum tabii ki, belki de Ahmet'i anlamamızı anlamlandıracak bir ayrıntı ise Ercan Kesal'ın canlandırdığı doktorun tiradında saklı; onu sanki böyle yapan biraz da yalnız yaşaması, yalnız derken  aslında pek çok kişi olması fakat bir şekilde kimsenin bir yeri dolduramaması... Tam burada en başa dönüyoruz, trajedinin patladığı o geceye, o açılmayan telefonun zangırtısına, bu defa da diyoruz ki: O gece karısı ve kızı Ahmet'in içine girdi, önce giderek çömeldi, sonrasındaysa oturdu kaldı ve nihayet gözyaşlarıyla, kendi berbatlığını kabul ederek vicdan azabı çekişiyle de kalktı. O ağlama bir vicdan azabı mıydı, yoksa sadece genel bir birikmişlik miydi karar sizin, oysa ben Demirkubuz kadar acımasız olamayacağım, Ahmet kendi bitmeyecek cezasını kendine vermeye başlayarak olgunluğa erişmiştir o gece.

İşte bu değerlendirme belki de yapacağım en önemli değerlendirme, aslında vaktinde bu filmin çok güzel bir değerlendirmesini performans ödevi olarak sunmuştum ama tahminimce şuan tarihe karışmıştır. Bu değerlendirmeye önemli dememin sebebi buradaki psikolojik ve sosyal bazı tahlilleri kendi hayatımda da sıklıkla yakalamam. İzninizle başlıyorum.

Filmin kurgusundan kısaca bahsedelim: Çeşitli zaman atlamaları filmin derinliğini olumlu yönde etkilerken anlamayı biraz olsun güçleştiriyor ancak seyirci ne olduğunu bilmese de bir şey olduğundan haberdar; o muallak sürenin atlanmış olması hikayeyi kurtarıyor aslında. Filmimiz aslında felsefi bir krizi konu alıyor denebilir, unutulan bir şey var değil midir ya da olmamış mıdır şeklinde basit bir soruyu ilerlete ilerlete filmin derinine iniyorsunuz; yalnızca varlık değil, davranış felsefesi de hikayede oldukça söz sahibi.
Karakterimiz Joel Barish kendi halinde bir adam, sakin, belki asosyal, bu halinden ise mutlu olduğu söylenemez. Derken işin içine Clementine giriyor, canlı biri, Joel'un yer yer saçmalaşan dinginliğini üzerinden atabilecek kadar hem de. Çatışmayı doğuran ise Clementine'ın fevriliğidir, filmin başından beri bunu görürüz ve artık uzunca bir süre Joel'in Clementine ile yaşaması gereken tartışma yahut her ne derseniz o şeyi kendi kendine yaşayıp ruh hallerinden ruh hallerine sürüklenmesine seyirci kalırız.
Tüm bunlar yetmiyormuş gibi bir de onun bunun hafızasını spariş usulü silen doktorlar vardır, ne var ki bunların birbirlerine de oyunları çıkmıştır falan, özellikle o Patrick şerefsizin tekidir.

Neyse, konumuza dönelim...
Filmin ikinci dalgalanmaları Joel'in hazmedemeyişi ile şekillenir, kendi kendine onca fikrin arasında, sevgi ile nefret arasında sürüklenirken, bir yandan kendine acıyıp bir yandan özleyip bir yandan da ona kızarken misilleme yapmaya karar verir. Unutulmuş biri olarak yaşamak ile unutanı iyi kötü her şeyi de unutmak pahasına unutmaya çalışmak ayrımıyla baş başa kalan Joel, sildirme işlemi yaklaştıkça içindeki geri dönüş fikrinin alevlendiğini seyirciye işaret eder, ne var ki geri dönüş yoktur artık. Kendi evinde, kendi yatağında anıları ile baş başa kalır, Clementine'ın vurdumduymazlığı ile kopan o büyük fırtınaya biz de seyirci oluruz, Joel bir anlık yanlış bir cümle sarf etmiştir, öyle bir durumda hangisi haklıdır, aslında ikisi de haklı değildir de olan nedir, ne yapmaları gerekir derken tam kendi başımıza kafayı yiyecek hale geliriz ve şerefsiz Patrick bizi daha da sinirlendirir.

Tüm bunlar olurken Joel'in iç sancısı dışına çıkar, içindeki Clem'e yarın sabah olmayacağını söyler; aynı anda Patrick'in şerefsizliğini öğrenir ve içindeki öfke yerini belirsizliğe bırakır. Anılar, anılar, anılar... Birbirlerine ettikleri bütün o laflar teker teker gözlerinin önünden geçer, ardından güzel anlar; tam güzel anılar biraz kalbini yumuşatmaya başlamışken bir bir silinir bu defa ve bay Barish nihayet pişman olur. Öte yandan Patrick ile ise, bir başkasının anılarına, daha doğrusu hayatına sahip olarak o olmak mümkün müdürün derdine düşeriz.

Filmin kilit noktasının ilk sessizliğini, doktorların aynı silme işlemini birbirlerine de uyguladıklarını öğrendiğimizde duyarız, bu noktadan sonra film dört taraflı salt pişmanlık unsurları ile bezelidir, neyse ki Joel ve Clem için hala bir umut söz konusudur.
Kadın doktor kendi hafızasının silindiğini öğrenmesinin sağladığı pişmanlıkla fitili ateşlemiştir ve filmin en önemli kısmı başlar; bu sırada zamanda bir atlama daha yaşanır ve ikisi de birbirini sildirmiş olan çiftimiz her nasıl oluyorsa yeniden tanışmıştır, tam iş dejavuya kayacak iken birbirlerini sildiklerini öğrenirler; doktora bıraktıkları notlar ise hem kendileri hem birbirleri ile bir yüzleşmedir. Tam yeni bir dalga geliyor dediğimiz anda filmin anahtarı Clementine'in ağzından çıkar: "Sakinleşelim ve öyle düşünelim".

Artık her şey farklıdır, filmde felsefi olarak da üçüncü bir boyuta erişilmiştir; en hassas dönemlerinde kayda aldıkları sözlerini hafızaları kayıpken dinlerler ve mantıksızlığını görürler, bu noktada yalnızca birkaç üst üste gelişin nelere sebebiyet verdiğini, aslında pek çok şeyin de göründüğü kadar buz dağı olmadığını seyirciye hüzünle ve dev bir tokat olarak vurur film. İki karaktere de sakinlik hakimdir ve ikisi de hem kendilerinin hem de birbirlerinin yapmış olduklarının aslında fevri birer davranış olduğunu fark ederler ve artık durmak zamanıdır, Joel bunu son sözü ile vurgular: "Bekle, sadece biraz bekle işte... Biraz... Bekle." Bu filmin en sevdiğim yanı budur, seyirciye verilmesi gereken erdem doğrudan diyaloglar üzerinden verilir, gelişen olaylar ise sadece filmin felsefi birer süsüdür. Örneğin sonunda Clementine tekrar aynı şeyin yaşanmasından korktuğunda Joel sadece "Tamam" der ki bu da erdeme ulaştığının göstergesidir.

Değerlendirmenin buraya kadarki kısmını filmi anlatarak ilerlettiğim için pek değerlendirme gibi durmasa da öyle yapmak zorundaydım, çünkü bu film A'dan Z'ye empatiyle kurulu bir film, kendinizi sahnelere yeterince veremediğiniz müddetçe elinizde olacak olan yalnızca boş bir levha. Film kendi mesajını bir bütün olarak veriyor, bunu öyle ustalıkla yapıyor ki izleyen kişi aksi yönde bir reaksiyon gösteremiyor; Patrick'e hiddetleniyor Joel ile Clementine'a ise hem üzülüp hem kızıyor vs. Bu yönden esasen tam bir türk filmi, peki verdiği mesaj? Aslında biraz olsun sakin olmaya çalışarak her şeyin yoluna konabileceği gibisinden bir mesaj. Kaldı ki günlük hayatta da insanın başına gelebilen, iki tarafın da hem haklı hem haksız olması durumu seyirciyi filmi derhal kapatmak yahut sonuna dek gözünü kırpmadan izlemek gibi bir ayrımın gölgesinde yaşatıyor. Garip bir şekilde su gibi geçen bir saat kırk yedi dakikanın neticesinde ise film hakkında yorum yapmadan önce kendi hayatınızı ve ilişkilerinizi sorgulamaya başlıyorsunuz, bu yönüyle didaktik kere didaktik bir film. Seyirciye başlarda taraf tutturup sonradan işi eşit bir konuma getirerek insanın hayatta her daim gafil olduğunu ve emin olmamak gereksinimini yüzüne çarpan Eternal Sunshine of The Spotness Mind, sofistlere de bir selam çakıyor mu dersiniz? Empati kere empati diyerek sonlandırmak istiyorum bu değerlendirmeyi, ne hikmetse bu filmi "Sil Baştan" olarak çeviren ile ise bir türlü empati kuramıyorum.

Chuck Palahniuk (umarım doğru yazmışımdır) romanının Fincher sinemasındaki nefesi diyebileceğimiz Fight Club, artık herkesin diline doladığı üzere bir "tüketim toplumu" eleştirisi.
Bunları herkes biliyor, herkes bu filmde popülizmin, tüketim savaşının, standardize edilmiş yaşamın, beyaz yakalılığın gündem olduğundan haberdar zaten. Peki yıllar sonra, yıl 2017'de bile aynı lafları geveleyip prim mi kasacağız? Elbette hayır, çünkü bu filmin üçüncü bir yüzü daha var.

Aslında filmin en başından dikkat çekilen noktalar daha farklı, bir tüketim toplumunun varlığının yanısıra insanların bunun bir parçası olduklarının bilincinde olduklarını, "bundan rahatsız olduklarını" fakat kendilerini durduramayacak düzeyde olduklarını anlamak mümkün. Hastalık gruplarını ele alalım; birbirine sarılıp ağlayan insanlar, bu gerçekten acıklı fakat aslında insanların orada birbirleriyle paylaştıkları şey hastalık falan değil, telepatik yönden bambaşka bir iletişim var. Mesela akciğer kanseri grubunun (filmde yoktu muhtemelen ama) birbirine yakındığı şey esasen akciğer kanseri olmaları değil, herkes Malboro kullanıyor diye Malboro'ya başlamış olmaları, Winston'ın hayatlarına girmiş olması... Hepsi içten içe hastadan öte pişmanlar ve vicdanlarını kurcalayan bu şeyi hastalıklarının arkasına gömerek birbirlerine sessizce itiraf ediyorlar çünkü Amerikan toplumundalar, bayraklarla bu ifade ediliyor; o şaşanın, o düşünce özgürlüğünün içinde aslında farklarını gizlice yaşamak zorundalar, daha doğrusu kendilerine ait olan son fikirlerini, tıpkı sağlıklı kalmış son bir hücre gibi. Bu açıdan bence George Orwell'e de selam çakan bir film.

Kaldı ki bu insanların bir de iç hesaplaşmaları var, kusursuzluk dürtüsüyle yanlışa gittiklerini fark edenler bir kusur yaratmaya vücutlarından başlıyor; kırılmış bir burun, yamulmuş bir çene yahut yerinden oynamış bir kaburga kemiği onları nihayet diğerlerinden farklı kılabiliyor ve normale dönmek için anormalin gözüne vurdukları bir duruma sürükleniyorlar, çünkü eskisinden iyi hissediyorlar; zira yalanmış konfor, keyif, hepsi sadece katlanıp giden fazlalıklarmış, öyle ki ana karakterimizin evi patladığında çok da sorun etmiyor, normalde böyle bir toplumdaki birinin çıldırması gerekenden eser yok hatta; rahatlıyor adam, onlarsız da yapabildiğini görüp kendini biraz olsun güçlü hissediyor ve bu güç Dövüş Kulübü'nü kuruyor, öyle ki çekilen ilk yumruk gerçek bir yumruk.
Ana karakterimizin şizofren olması ve aykırı, daha çok Nietzsche'mtrak bir Tyler Durden oluşturması bu noktadan itibaren anlaşılabilir; kendisine zaten başından beri karşıydı, kendisine çok karşıydı fakat artık onun benliği olmaktan çıkmış o şey "güya" düzen gibi kavramlarla öylesine kafayı bozmuştu ki dışarıdan bir yardıma ihtiyaç vardı, bu yardımlar içerisinde en bayıldığım ise eline sabun dökülen o iç ve dış çatışmalı sahne... Bu hususta Tyler'dan önce Marla geliyor, Marla esasen Tyler'ın oluşmasında doğrudan bir köprü, hatta bana sorarsanız Tyler'ın ta kendisi; tam da bu yüzden ana karakterimiz Marla ile Tyler'ın birlikte olduğunu tasarlıyor ve Marla'yı kıskanıyor, Tyler'dan çok Marla'yı kıskanıp ondan etkileniyor; Tyler ise kendisi için oluşturduğu bir kamçı, tıpkı zihninizin derinliklerinde dolaşan küçük bir adamın sizin bütün zayıf noktalarınızı bilmesi gibi, ana karakterimiz de zihninin derinliklerinden, artık kontrol edemediği dış benliğine bir kaçış haritası çiziyor, haritanın adı Tyler Durden. Bu noktada herkes Tyler'ı bir idol olarak gördüğü fikrine kapılıyor ilk başta, fakat öyle olsaydı asla -Tyler'ın ısrarlarına rağmen bile asla- onun önüne geçemezdi; ona tüm bunları yaptıran aslında rekabet dürtüsüdür, zaten her kavga da bir rekabettir.

Kavga, cinsellik vs. Olay basit, aşırıya kaçmış düzenden ideal düzene alçalmak amacıyla bir süreliğine kötü olmak; bunu buz tutmuş bir suyu ılıştırmak için lav dökmekle bir tutabiliriz. Asıl konu yine taviz vermekte bitiyor, vücudundan taviz vermek, mallarından taviz vermek, yahut değer algıladığın herhangi şeylerden... Bu yönüyle Fight Club'un bir sahnesinin uçan balonda çekilmesi ve karakterlerin aşağıya ağırlık atması bence hoş olurdu fakat film buna gerek bırakmış mı derseniz hayır.
Bu filmin asıl kavgası şirketlerle değil, şirketler insanların tepesine binmemiş, silah zoruyla bunu yaptırmamış ki; hedef alınan şey doğrudan insanların kendi hırsları, en iyi olma, en güzel olma, en bilmem ne olma... Kapital düzenin yıkılması son sahnedeki bina yıkımı ile sembolize ediliyor fakat kapital düzen aslında çoktan yıkılabildi filmde, ana karakterimiz yavaş yavaş kendi sandığı o sosyopattan taviz verebildiğinde, en nihayetinde Marla'yı kabul edebildiğinde; kaldı ki kulübü kurup bu kadar adamı toplayabilmesi de bunun kanıtı, bu değişimi göstermeye hazır fakat lidersiz bir kitle vardı ve o kitleye lider oldu, kitle ise ona kendi olma şansını tanıdı: Space Monkeys.

Azınlık olmanın bir strateji gerektirdiği aşikar, bu grupta ise strateji toplumun aksine rahat olmak, rahatın biraz daha ötesine gidip sergüzeşt olmak; kaldı ki kendilerini kaybettiklerinin bilincinde olan bu kimseler, artık kaybedecek bir şeyleri olmamasıyla fedaileşiyor; buysa politik yahut ekonomik bir kaygının ötesinde, sosyal psikolojideki "kartopu etkisi" tabir ettiğimiz sürece karşı bir baş kaldırı, filmin asıl konusu bu işte, kartopu etkisi.
Kartopu etkisinin yarattığı hırs insanlara yükseldiklerini hissettirirken asıl çöküşün farkına varmıyorlar, tıpkı asansörün yukarı çıkarken binanın yere batması gibi bir durum ve ne yazık ki binanın batış ivmesi daha hızlı, sonuç ise kölelik. Burada kişiler aslında sermayenin değil kendi köleleri, çünkü eğer sermayenin kölesi olsalardı bunu ayıkmaları daha kısa sürecekti -ki sermayenin isteği asla bu olamaz- fakat insanın aradığı şeyin var olduğu ilk yer, onu aramaya başlamasından itibaren aklıdır. Her türlü kasa kazanıyor; kendilerini şirketler uğruna feda ediyor gibi gözüküyorlar, gerçekten öyle olsaydı yine şirketler kazanacaklardı, kendileri için çalışıyorlar ve yine şirketlerden alıp başka şirketlere... Sonrası döner sermaye, derken lobiler...

Bir diğer önemli detay: Ana karakterimiz Tyler'la karşılaşmadan önce uçak kazası hayal ediyor, sigorta şirketinin iş uçuşlarında ölüme verdiği ekstra paya binaen; bunu kullanamayacak olması o an umurunda bile değil, fakat filmin yine son dakikalarında, başına silah dayandığında artık bir şeylerden endişe ediyor, çünkü gerçekten değer verdiği bir şeyler var, bu ya mücadelesi ya Marla ya da başka bir şey ama var. Nihayetinde Fincher yapacağını yapıyor ve başrolümüz yıkımı pantolonsuz seyrediyor. Filmin pek kimsenin dikkatini çekmemiş bir kırılma noktası ise bu, beyaz yakalı dünyasının yıkılmasından çok, insanların kimi zaman büyük gördüğü şeylerin bile aldırış edilmeyecek bir hal alabilmesi. Öyleyse çılgınca çirkinleşip onlarca I Phone almaktansa biraz pantolonsuz oturup tadını mı çıkarmalıyız dersiniz? Geç bile kaldık.☺
Eğer filmin başında her filmin başında görülen uyarıdan sonra bir adet daha olduğu, Tyler'ın ilk karşılaşmadan önce de bazı sahnelerde var olduğu, filmin her sahnesinde en az 1 adet Starbucks bardağı kullanıldığı yahut filmin son sahnesinde bir saniyeliğine başka bir görüntünün girdiği gibi sıkıcı ayrıntıları duymak istiyorsanız üzgünüm, bu eleştiri burada biter.